เพื่อนๆ ที่เคยได้ชมละคร "หนึ่งด้าวฟ้าเดียว" อาจจะพอคุ้นๆ กับกลบทที่ตัวละครอย่างขันทอง (รับบทโดย เจมส์ จิรายุ ตั้งศรีสุข) ที่ใช้สื่อสารกัน ซึ่งกิจกรรมพิเศษที่จะจัดขึ้นในช่วงวันพิพิธภัณฑ์ไทยปีนี้ก็จะชวนเพื่อนๆ มาร่วมเรียนรู้กลบทด้วยเช่นกัน

แต่ว่า "กลบท" ที่พูดถึงกันอยู่นี้คืออะไรกันนะ? วันนี้ นายกบแดงมีเกร็ดความรู้มาฝากกันครับ

"กลบท" เป็นคำประพันธ์ชนิดหนึ่งที่เกิดขึ้นจากการประดิษฐ์ พลิกแพลงถ้อยคำในคำประพันธ์ร้อยกรอง ซึ่งโดยมากจะเป็นโคลงและกลอน ให้มีรูปแบบที่แปลกและน่าสนใจยิ่งขึ้น กลบทนั้นแบ่งออกเป็น 2 ประเภทคือ กลบท และกลอักษร

1. กลบท คือ คำประพันธ์ที่กวีเพิ่มลักษณะบังคับพิเศษลงไป ทำให้คำประพันธ์เหล่านี้มีกฎเกณฑ์ที่นอกเหลือไปจากกฏเกณฑ์ตามฉันทลักษณ์
2.  กลอักษร คือ คำประพันธ์ที่มีการเรียงคำให้เป็นรูปต่างๆ หรือซ่อนคำอ่านเอาไว้ให้ผู้อ่านฉงน ผู้อ่านจะต้องหาวิธีถอดปริศนาให้ออก จึงจะสามารถเข้าใจคำประพันธ์นั้นได้

การแต่งกลบทนั้นปรากฏอยู่ในวงวรรณกรรมไทยมาตั้งแต่สมัยโบราณ โดยปรากฏแทรกอยู่ในวรรณกรรมเรื่องต่างๆ เช่น ลิลิตโองการแช่งน้ำ มหาชาติคำหลวง เป็นต้น แต่การรวบรวมกลบท

รวมถึงการระบุชื่อกลบทชนิดต่างๆ นั้น “จินดามณี” คือหนังสือเก่าที่สุด ที่มีการรวบรวมกลบทชนิดต่างๆเอาไว้ แม้ “จินดามณี” จะเป็นหลักฐานชิ้นแรกที่แสดงชนิดของกลบทไว้ แต่จินดามณีก็ไม่ใช่ตำรากลบทโดยตรงนะครับ เพราะจินดามณีเป็นแบบเรียนที่กล่าวถึงแบบแผนคำประพันธ์หลายชนิด รวมถึงทักษะและข้อกำหนดต่างๆที่นักประพันธ์ควรทราบ กลบทจึงเป็นเนื้อหาเพียงส่วนหนึ่งในหนังสือเล่มนี้เท่านั้น

ได้รู้จักกับความหมายกลบทกันแล้ว อยากลองไปร่วมกิจกรรม กิจกรรม : ถอดรหัส 'กลอักษร' ไทย เปิดให้ลงทะเบียนเข้าร่วมกิจกรรมกันแล้ว สามารถดูรายละเอียดเพิ่มเติมและลงทะเบียนสำรองสิทธิ์ได้ที่ https://www.museumsiam.org/event-detail.php?MID=12&CID=60&SID=130&CONID=3164&MDNID=-1 

อ้างอิงที่มาของข้อมูล จาก วรางคณา ศรีกำเหนิด “กลบทสุภาษิตของหลวงธรรมมาภิมณฑ์”

แกลเลอรี่

ดูทั้งหมด