ช่วงก่อนการระบายของโควิด-19 นักธุรกิจตัวน้อยในตระกูลจะเดินทางมาที่บ้านของผู้เขียนในวันตรุษจีนของทุกปี นั่งล้อมวงเปิดกล่องเกมเศรษฐี ทอดลูกเต๋า เดินหมาก และเจรจาซื้อขายต่อรองธุรกิจในเกมกระดานนั้น เสียงหัวเราะดีใจเกิดขึ้นพร้อมเสียงโวยวายเมื่อมีผู้โชคร้ายเดินตกช่องธุรกิจที่คนอื่นเป็นเจ้าของ นายธนาคารมือใหม่นับเงินกระดาษเข้าออกมือเป็นระวิง เงินกระดาษถูกจ่ายสับเปลี่ยนกันไปมาในวงนักธุรกิจตัวน้อยจนกระทั่งเหลือผู้ชนะเป็นเศรษฐีเพียงหนึ่งเดียว

 

           เกมเศรษฐี เป็นหนึ่งในเกมกระดานแพร่หลายเป็นที่รับรู้ในสังคมไทยมานาน และยังคงได้รับความนิยมจนถึงปัจจุบัน เมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2557 บริษัท LINE ประเทศไทยได้เผยว่า หลังจากเปิดตัวกระดานแผนที่ประเทศไทยซึ่งมีจังหวัดและสถานที่สำคัญของไทยเป็นองค์ประกอบในเกม มีสถิติการดาวน์โหลด LINE เกมเศรษฐี (หรือ LINE Let’s Get Rich) เฉพาะจากภายในประเทศไทยมากถึง 10 ล้านครั้ง และอีกสองเดือนต่อมา LINE เกมเศรษฐีได้รับรางวัลเกมมือถือยอดเยี่ยมในงาน Thailand Game Show & Big Festival 2014แม้ LINE เกมเศรษฐีเวอร์ชั่นปัจจุบันถูกวิพากษ์วิจารณ์ปัญหาต่าง ๆ แต่ในทางกลับกัน ข้อวิจารณ์เหล่านี้ก็เป็นสิ่งที่ยืนยันความนิยมของคนไทยต่อเกมเศรษฐีที่ยังคงมีอยู่ในปัจจุบัน ทั้งนี้ข้อวิจารณ์จำนวนหนึ่งสะท้อนความคาดหวังให้ LINE เกมเศรษฐีย้อนกลับไปสู่เสน่ห์ดั้งเดิมของเกมเศรษฐีเมื่อครั้งยังเป็นเกมกระดาน

 

          ผู้เขียนเชื่อว่าเมื่อกล่าวถึง เกมเศรษฐีของไทยที่เป็นเกมกระดาน หลายคนอาจไม่ได้นึกถึงเกมนี้ในลักษณะเกม Monopoly เวอร์ชั่นภาษาไทย หากแต่นึกถึง “เกมเศรษฐี” แบบไทย ๆ ที่ผลิตเลียนแบบดัดแปลงจากเกม Monopoly อีกที ทั้งนี้ผู้เขียนยังไม่สามารถสืบค้นได้ชัดเจนว่า เกมเศรษฐีของไทยกระดานแรกเกิดขึ้นเมื่อไร หรือเกม Monopoly เผยแพร่ในสังคมไทยครั้งแรกเมื่อไร แต่สันนิษฐานว่า เกม Monopoly น่าจะเข้ามาในประเทศไทยช่วงทศวรรษ 2500-2510 โดยนำเข้าจากสหรัฐฯอันเป็นประเทศต้นกำเนิด หรือนำเข้าจากฮ่องกงที่ผลิตลอกเลียน-ดัดแปลงเกมกระดานนี้ในรูปแบบของตนเองชื่อว่า 大富翁 แปลว่า เศรษฐี ไม่ว่าเกมกระดานนี้จะถูกนำเข้ามาจากประเทศใด หลังจากที่เกมนี้ได้เผยแพร่ในสังคมไทย เกมกระดานนี้ก็ได้รับความนิยมเนื่องด้วยรูปแบบการเล่นที่มีลักษณะการค้าขายและการลงทุนซื้ออสังหาริมทรัพย์สอดคล้องกับบริบทวิถีชีวิตชนชั้นกลางคนเมืองรุ่นใหม่ที่อยู่ท่ามกลางการเติบทางเศรษฐกิจทุนนิยมจากทั้งการลงทุนของต่างชาติที่หลั่งไหลเข้ามาในประเทศไทยและการเติบโตของกลุ่มทุนธุรกิจภายในประเทศในช่วงทศวรรษนี้ ทั้งยังสัมพันธ์กับบริบทการเกิดธุรกิจที่ดินและบ้านจัดสรรที่เริ่มปรากฏในช่วงปลายทศวรรษ 2490 และกลายเป็นธุรกิจดำเนินอย่างจริงในต้นทศวรรษ 2510 ซึ่งชนชั้นกลางต้องติดต่อสัมพันธ์เพื่อหาที่อยู่อาศัยของตนเองและพื้นที่ประกอบกิจการของตนเองในเมืองใหญ่

 

          ความนิยมต่อรูปแบบการเล่นของเกม Monopoly ข้างต้นได้นำไปสู่ความพยายามออกแบบและสร้างเกม Monopoly แบบไทย ๆ ในชื่อว่าเกมเศรษฐี ขึ้นซึ่งผู้เขียนคิดว่า ในช่วงแรกผู้ผลิตอาจพยายามผลิตเกมเศรษฐีโดยเอาเกม Monopoly มาแปลเป็นภาษาไทยอย่างไม่เป็นทางการ เพื่อให้ขายได้ง่ายขึ้นและขยายฐานลูกค้ามากขึ้น เกมที่แปลเป็นภาษาไทยนี้ได้กลายเป็นเกมต้นแบบให้แก่เกมเศรษฐีแบบไทยที่ถูกผลิตในช่วงทศวรรษต่อมาโดยมีภาพรวมวิธีเล่นและกฎเกณฑ์คล้ายคลึงกับเกม Monopoly แต่ดัดแปลงรายละเอียดปลีกย่อยให้สอดคล้องกับบริบทของสังคมไทย อาทิการตั้งชื่อช่องพื้นที่ซื้อขายด้วยชื่อย่านธุรกิจ จังหวัด หรือสถานที่ท่องเที่ยวในประเทศไทยแทนชื่อย่านตามเกมเดิม

 

          ผู้เขียนมีเกมเศรษฐีจำนวนสองเกม แต่เหลือรอดมาเพียงกล่องเดียวและเกมนี้มีชื่อว่า มหาเศรษฐีโชค 2 ชั้น (Thai Monopoly) ผลิตในช่วงทศวรรษ 2530 โดยบริษัท Leaping Dog แม้ตัวเกมจะโฆษณาว่าเป็น เกมส์แห่งปีการท่องเที่ยวไทย แต่ตัวเกมมีเนื้อหาภาพรวมเกี่ยวกับการลงทุนซื้อขายกิจการพาณิชย์และอุตสาหกรรมเป็นหลัก เช่น บริษัทน้ำมันและโรงงานทอผ้า เป็นต้น อีกทั้งใบโฉนดที่ดินในเกม Monopoly ถูกเปลี่ยนเป็น ใบหุ้น พร้อมการแก้ไขกติกาใหม่ที่อนุญาตให้ผู้เล่นอื่นสามารถซื้อหุ้นในช่องที่ผู้เล่นคนก่อนซื้อไว้แล้วได้ และหากเขาเดินหมากตกช่องที่มีทั้งหุ้นของตนเองและของคนอื่นให้เอาเงินปันผลของตนที่รับจากหุ้นถือครองในช่องนั้นหักเงินที่ต้องจ่ายปันผลให้คนอื่นได้ นอกจากนี้คำอธิบายเกมยังให้ผู้เล่นสมมติบทบาทของตนเองเป็น นักธุระกิจในวงการค้าและตลาดหุ้นต้องเผชิญกับปัญหาการลงทุนและปัญหาที่อาจเกิดขึ้นได้ในชีวิตประจำวัน และการ์ดเสี่ยงโชคส่วนใหญ่เป็นเหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับการลงทุนธุรกิจ เช่น น้ำท่วม สินค้าเสียหาย, เสียค่านำเข้าสินค้า, ได้กำไรจากการขายหุ้น และล้มละลาย เป็นต้น

 

 

ภาพที่ 1 กล่องเกมมหาเศรษฐีโชค 2 ชั้น

 

          สิ่งที่ดัดแปลงแก้ไขข้างต้นนี้สะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจภายในประเทศช่วงปลายทศวรรษ 2520 ถึงกลางทศวรรษ 2530 ซึ่งรัฐบาลพลเอก เปรม ติณสูลานนท์ (พ.ศ. 2523-2531) และรัฐบาลพลตรี ชาติชาย ชุณหะวัณ (พ.ศ. 2531-2534) มีนโยบายเศรษฐกิจผลักดันประเทศไทยมุ่งไปสู่การเป็นประเทศอุตสาหกรรมเข้มข้นโดยเปลี่ยนแนวทางการพัฒนาอุตสาหกรรมจากการพัฒนาเพื่อทดแทนการนำเข้าเป็นการพัฒนาเพื่อการส่งออก กิจการอุตสาหกรรมจึงเริ่มขึ้นมามีบทบาทนำแทนภาคเกษตรกรรม ใน พ.ศ. 2523 มูลค่าผลผลิตระหว่างภาคเกษตรกรรมกับภาคอุตสาหกรรมมีสัดส่วนใกล้เคียงกันคือ ร้อยละ 23.2 กับร้อยละ 21.5 ของผลผลิตมวลรวมภายในประเทศตามลำดับ แต่สัดส่วนมูลค่าผลผลิตของภาคเกษตรกรรมลดลงอย่างต่อเนื่องเหลือร้อยละ 15.8 ใน พ.ศ. 2528 และร้อยละ 8 ใน พ.ศ. 2536 ขณะที่ภาคอุตสาหกรรมเติบโตจากร้อยละ 21.9 ขึ้นเป็นร้อยละ 26.2 ในช่วงปีเดียวกัน

 

 

ภาพที่ 2 อุปกรณ์ภายในกล่องเกม

 

          นอกจากนี้ นับตั้งแต่แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2520-2524) อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวได้เข้ามาชดเชยรายได้ของประเทศด้านอื่นที่ถดถอยลงตามภาวะเศรษฐกิจโลกและได้รับการยกขึ้นเป็นแหล่งรายได้สำคัญของชาติ โดยเฉพาะเมื่อมีการประกาศใช้แผนพัฒนาฯฉบับที่ 5 (พ.ศ.2530-2534) และการประกาศให้ปี พ.ศ. 2530 เป็น “ปีท่องเที่ยวไทย” (Visit Thailand 1987) เพื่อเฉลิมฉลองวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชเจริญพระชนมพรรษาครบ 5 รอบและพระราชพิธีรัชมังคลาภิเษก อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวได้ขยายตัวอย่างมากและประสบความสำเร็จเกินกว่าที่ตั้งเป้าหมายไว้ ในช่วงระยะเวลา 5 ปีตามแผนพัฒนาฉบับนี้ นักท่องเที่ยวระหว่างประเทศขยายตัวเฉลี่ยร้อยละ 12.98 ต่อปีจากที่กำหนดไว้ในแผนเพียงร้อยละ 7.5 ต่อปีและมีรายได้ขยายตัวเฉลี่ยร้อยละ 23.81 ต่อปีจากที่กำหนดไว้เพียงเฉลี่ย 14.5 ต่อปี

 

 

 

ภาพที่ 3 กระดานและใบหุ้นในเกม

 

          ความเฟื่องฟูของอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวนี้ได้สะท้อนลงในใบหุ้นของเกมมหาเศรษฐีโชค 2 ชั้น โดยมีใบหุ้นทัวร์นำเที่ยวและใบหุ้นโรงแรม 72 ชั้นเป็นสองในสามใบที่ให้เงินปันผลสูงสุดในเกม อีกทั้งต่อมาเมื่อการท่องเที่ยวได้กลายเป็นภาพลักษณ์ของประเทศและกระแสทางสังคม การท่องเที่ยวไทยก็ได้กลายเป็นธีมเนื้อหาของเกมเศรษฐีจวบจนปัจจุบันทั้งแบบเกมกระดานและเกมมือถือ ซึ่งเราเห็นได้ใน LINE เกมเศรษฐีที่หยิบเอาสถานที่ท่องเที่ยวไทยจำนวนหนึ่งทำเป็นแลนมาร์คที่ผู้เล่นสามารถสร้างได้ และเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่ทำให้การตลาดของ LINE เกมเศรษฐีประสบความสำเร็จในสังคมไทยที่ความสนุกของเกมเศรษฐียังคงอยู่ในความทรงจำของผู้คน

 

 

แหล่งค้นคว้าข้อมูล

Jackrich T. (2557, 14 สิงหาคม). LINE ฉลองยอดดาวน์โหลดเกมเศรษฐีทะลุ 10 ล้านครั้ง หลังเปิดตัวเพียง 1 เดือน. FlashFly: Mobile Lifestyle Gadget. https://www.flashfly.net/wp/97844

 

The World Bank Group. (2022). World Development Indicators. https://databank.worldbank.org/
home.aspx

 

TIG_IamNumber21. (2557, 20 ตุลาคม). เกมเศรษฐีสุดเจ๋ง! คว้ารางวัลเกมมือถือยอดเยี่ยมงาน TGSBIG 2014. This is Game. https://www.thisisgamethailand.com/content/เกมเศรษฐีคว้ารางวัลเกมมือถือยอดเยี่ยมงาน-TGSBIG-2014.html

 

พรทิพา ศรีขจรวุฒิศักดิ์. (2545). การบริหารงานประชาสัมพันธ์ของการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยในต่างประเทศ (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์). TU Digital Collections. http://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:116178

 

อดิศร หมวกพิมาย. (2562) ธุรกิจอสังหาริมทรัพย์: พัฒนาการและการเปลี่ยนแปลงในพื้นที่เขตปริมณฑลกรุงเทพฯ พ.ศ. 2513-2537. ใน การประชุมวิชาการบัณฑิตศึกษาระดับชาติ สรรพศาสตร์ สรรพศิลป์ ประจำปี 2562 (หน้า 549-582). บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. https://km-ir.arts.tu.ac.th/s/ir/item/3541

 

คเณศ กังวานสุรไกร