จากกระแสที่ซุปตาร์คนดังแดนกิมจิอย่าง “แจ็คสัน หวัง” แอบดอดไปกิน “ข้าวผัดอเมริกัน” ตอนตีสอง
แล้วชื่นชอบเมนูนี้เป็นอย่างมาก จนกลายเป็นกระแสไปเมื่อเดือนที่แล้วนั้น
มิวเซียมสยามเลยอยากใช้โอกาสนี้ เสนอซีรีส์ความรู้คู่ครัวในชื่อว่า “อาหารไทย ไฉนชื่อเทศ” โดยจะนำเสนอเป็นประจำทุกทุกวันจันทร์ จันทร์ละเมนู โดยขอเริ่มวีคนี้ที่ “เมนูพี่แจ็ค” ที่กำลังฮ็อตฮิตนี่แหละ
มาดูกันว่า “ข้าวผัดอเมริกัน” จานโปรดจานนี้ มีที่มาที่ไปเช่นไร
เป็นเมนูชื่ออเมริกัน แต่หากินไม่ได้ในแดนมะกันจริงป่าว?
มีสันนิษฐานไว้ 3 ทฤษฎี ดังต่อไปนี้
ตามมาเลยจร้า
ทฤษฏี 1
ข้าวผัดอเมริกัน
เมนูไทยประดิษฐ์ คิดจากของเหลือ
ทฤษฎีแรกนี้ กล่าวว่าข้าวผัดอเมริกันเป็นอาหารที่มีถิ่นกำเนิดในไทยนี่แหละ
โดยเกิดขึ้นในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สอง (ทศวรรษที่ 2490s)
หลังสงคราม การเดินทางระหว่างประเทศสะดวกสบายมากขึ้น
โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเดินทางโดยเครื่องบิน
และข้าวผัดอเมริกันของเราก็ถือกำเนิดขึ้นใน “สนามบิน” เสียด้วย!
ปี 2491 มีการปรับปรุงสนามบินดอนเมือง เพื่อใช้เป็นท่าอากาศยานนานาชาติ
เพราะในสมัยนั้น มีสายการบินต่างชาติบินมาลงกรุงเทพหลายสายแล้ว
ที่ขึ้นชื่อสุดก็คือสายการบิน Pan Am ของอเมริกา
ยังมี BOAC (British Airways) ของอังกฤษ
KLM ของเนเธอร์แลนด์
ส่วนของเรามี บดท. หรือเดินอากาศไทย ที่ให้บริการภายในประเทศ และยังบินไปใกล้ๆ อย่างฮ่องกง โตเกียว สิงคโปร์ อีกด้วย
แต่ในยุคนั้น ไม่นิยมเสิร์ฟอาหารบนเครื่องกัน แต่จะให้ผู้โดยสารมากินที่ร้านอาหารภายในสนามบินแทน
สนามบินดอนเมืองของเรามี “ราชธานีภัตตาคาร” เป็นร้านอาหารประจำแอร์พอร์ต
ราชธานีภัตตาคารหาใช่ร้านไก่กาที่ไหนนะจ๊ะ
เพราะเป็นสาขาของ “ราชธานีโฮเต็ล” โรงแรมหรูขนาดกะทัดรัดของกรมรถไฟ ซึ่งตั้งอยู่ภายในสถานีรถไฟหัวลำโพงเลยทีเดียว
ส่วนเชฟที่มาประจำที่ราชธานีภัตตาคาร ก็ล้วนเก๋า ด้วยเป็นกุ๊กเก่าจาก “โฮเต็ลพญาไท” ที่โอนมาทำที่นี่หลังจากโรงแรมปิดตัวไปเมื่อเปลี่ยนแปลงการปกครอง
(โฮเต็ลพญาไท ก็คือพระราชวังพญาไท ที่เป็น ร.พ. พระมงกุฎฯ ในปัจจุบัน
เมื่อคราวสิ้น ร.6 กรมรถไฟได้เข้ามาบริหาร และปรับปรุงเป็นโรงแรมอย่างโก้
แต่เปิดได้เพียงไม่กี่ปี ก็ปิดกิจการลงเมื่อปี 2475)
ราชธานีภัตตาคาร จึงเป็นร้านเกร๋ๆ ดำเนินงานโดยผู้เชี่ยวชาญด้านการโรงแรมอย่างกรมรถไฟ
มีเชฟฝีมือดีมีประสบการณ์จากโรงแรมในเครือ
และมีผู้จัดการสาวคนเก่งอย่าง สุรีพันธ์ มณีวัต ที่จะมาสร้างชื่อให้ข้าวผัดอเมริกันได้เป็นที่รู้จัก!
เหตุเกิดขึ้นเมื่อสายการบินต่างชาติสายหนึ่งได้สั่งจอง ABF ไว้
(American Breakfast อันประกอบด้วยไข่ดาว ไส้กรอก หมูแฮม)
แต่ดันมีการยกเลิกเที่ยวบินกะทันหันซะงั้น
ทำให้ไข่ดาว ไส้กรอก ต้องเป็นหม้าย มีเหลือเป็นจำนวนมาก
OMG! แล้วจะทำไงดีคร้า
สุรีพันธ์ มณีวัต ผู้จัดการสาวแม่ลูกอ่อน มีทางออกค่ะ
เธอคิดประดิษฐ์เมนูใหม่ในตำนานนี้ขึ้นมา
โดยนำข้าวผัดซึ่งเป็นเมนูยืนพื้นของที่ร้าน เอามากินกับเครื่องเคียงอย่าง ABF ที่เหลืออยู่
แล้วเรียก American Breakfast เสียใหม่ว่า American Fried Rice
เกิดเป็นอาหารลูกครึ่ง หรือ Fusion Food ที่ผสมกลมกลืนเครื่องปรุงจากหลายแหล่ง
จนเป็นเมนูใหม่ อร่อยไม่แพ้ใคร เป็นที่ชื่นชอบ จนพี่แจ็คยังต้องเอ่ยปากชม
คุณคิดว่าทฤษฎีนี้เข้าเค้ามั้ย?
ทฤษฏี 2
ข้าวผัดอเมริกัน
สำรับไทยทำ สำหรับลูกค้า G.I.
ทฤษฎีที่สอง ก็ยังคงกล่าวว่าข้าวผัดอเมริกันเป็นอาหารที่ประดิษฐ์ในประเทศไทยนี่แหละ
แต่ไม่ได้เก่าขนาดทศวรรษ 2490s อย่างในทฤษฎีแรก
แต่เป็นในช่วงเวลาต่อมา คือยุคสงครามเวียดนาม (ราวปี 2510s)
สมัยนั้น ด้วยรัฐบาลไทยเป็นมหามิตรอันแนบแน่นกับพี่ใหญ่อย่างพญาอินทรีย์
ประเทศไทยจึงถูกใช้เป็นที่ตั้งของฐานทัพอเมริกา ทหาร G.I. เดินกันให้ขวักไขว่ในกรุงเทพฯ และฐานทัพต่างๆ ในแถบภาคอิสาน
กล่าวกันว่า “โกเจ๊ก” บุคคลผู้ยังเป็นปริศนา เป็นผู้คิดค้นสูตรข้าวผัดจานใหม่เพื่อให้ถูกลิ้นเหล่าทหาร G.I. ที่มาประจำการที่โคราช หรือที่ค่ายรามสูร จังหวัดอุดรธานี
โดยนำวัตถุดิบและเครื่องปรุงอย่างอเมริกัน อย่างเช่นไส้กรอก หมูแฮม และซอสมะเขือเทศ
แต่มาหุงและปรุง แบบใหม่ตามสไตล์ไทยๆ จนได้จานเด็ดที่พี่แจ็คยังต้องเอ่ยปากชม
คุณคิดว่าทฤษฎีนี้เข้าเค้ามั้ย?
ทฤษฏี 3
ข้าวผัดอเมริกัน
ของมะกันแท้ๆ
แพร่สู่ไทยผ่าน G.I.
สำหรับทฤษฎีสุดท้าย เป็นข้อสันนิษฐานล่าสุดที่ออกมาหักล้าง 2 ทฤษฎีแรกแบบถอนรากถอนโคน
คือกล่าวว่า “ข้าวผัดอเมริกัน” นี่แหละเป็นเมนูต้นตำรับแท้ๆ จากแดนมะกัน
สืบประวัติได้ยาวนานนับตั้งแต่สเปนล่าอาณานิคมในทวีปอเมริกาเลยทีเดียวเชียว
หลายคนคงรู้จักกับอาหารขึ้นชื่อของสเปนอย่าง “ข้าวผัดสเปน” กัน
คือข้าวที่หุงกับเครื่องเทศ ออกเป็นสีเหลือง
มีกันหลายสูตร หลายชนิด
แต่ที่เป็นภาพจำก็จะเป็นข้าวผัดสเปนที่ใส่กุ้งใส่หอย ดูคับคั่งอลังการนัก
ข้าวผัดสเปนนี้ เรียกตามภาษาท้องถิ่นว่า Paella (ปาเอย่า)
มีเทคนิคการทำที่ซับซ้อนอยู่ คือจะผัดข้าวสารกับน้ำมันและเครื่องเทศในกระทะ
แล้วจึงค่อยเติมผัก เติมเนื้อสัตว์ และน้ำ แล้วหุงต่อไปจนข้าวสุกดี
(เทคนิคคล้ายๆ กับการทำข้าวมันไก่ของจีน หรือข้าวหมกของแขก คือเป็นกึ่งผัดกึ่งหุง นั่นเอง)
เมื่อสเปนออกล่าอาณานิคมในโลกใหม่ อย่างทวีปอเมริกา
จึงนำเทคนิคการผัด/หุงข้าวของตน ไปเผยแพร่ในเม็กซิโกด้วย
โดยมีการปรับสูตร ใช้วัตถุดิบที่หาได้ใหม่ นั่นคือ “มะเขือเทศ” ซึ่งเป็นพืชพื้นถิ่นในแถบนั้น
เกิดเป็นข้าวหุงมะเขือเทศ ที่มีสีแดง คนเม็กซิโกเรียกกันว่า “ข้าวสเปน” (Spanish Rice)
แต่ในสเปนต้นกำเนิดกลับไม่รู้จักเมนูนี้ซะงั้น
และด้วยความที่ข้าวมีสีแดงจากมะเขือเทศ จึงเรียกเมนูนี้อีกชื่อว่า “ข้าวแดง” (Arroz Rojo)
ต่อมา “ข้าวสเปน” ของชาวเม็กซิโก ข้ามไปเผยแพร่ในอเมริกา
เลยมีชื่อใหม่เสียเลยว่า “ข้าวเม็กซิกัน” หรือ Arroz Mexicana ตามแหล่งที่มา
มีหลักฐานว่าฮ็อตฮิตในอเมริกาตั้งแต่ช่วงปี 1910 แล้ว (ปลาย ร.5)
โดยเป็นอาหารชุด หรือ Lunch Set
ตัวข้าวหุงกับมะเขือเทศสีแดง ใส่หอมใหญ่ ถั่วลันเตา หุงปนกันไปในข้าวด้วย (คุ้นๆ เหมือนกับข้าวผัดอเมริกันของเรามั้ย???)
แรกๆ ข้าวเม็กซิกันนี้ กินกับไส้กรอก มีผักกาดหอมสดๆ กินแนมแก้เลี่ยน
ต่อมาพอหลังสงครามโลกครั้งที่สอง เริ่มกินกับเครื่องเคียงต่างชนิดมากขึ้น อย่างไข่ดาว เบค่อน แฮม ไส้กรอก หรือแม้กระทั่งไก่ทอด
วิวัฒนาการขั้นสุดก็คือ เปลี่ยนมาผัดข้าวสวยกับซอสมะเขือเทศ แทนการผัดและหุงข้าวสารแบบข้าวผัดสเปนซึ่งเป็นเทคนิคดั้งเดิมที่ยุ่งยากหลายขั้นตอน
ถึงตอนนี้ ดูเหมือนว่า “ข้าวเม็กซิกัน” ที่เราพูดถึงกันนี้ ดูจะมีรูปลักษณ์ที่ไม่ต่างไปจาก “ข้าวผัดอเมริกัน” ของเราเลยนะ
แล้วข้าวเม็กซิกัน เดินทางมาถึงไทยได้อย่างไรกัน?
พอถึงช่วงทศวรรษ 1970s เกิดสงครามเวียดนาม
พี่เบิ้มอย่างอเมริกาขอมาตั้งฐานทัพที่บ้านน้องเล็กอย่างไทย
ด้วยกองทัพต้องเดินด้วยท้อง
วัฒนธรรมการกินแบบอเมริกันชนก็เผยแพร่เข้าสู่ไทย ผ่านทางกองพลาธิการ หรือฝ่ายเสบียงของหน่วยทหาร
มีการส่งวัตถุดิบ อย่างข้าวสารมายังดินแดนตะวันออกอันห่างไกลแถบนี้
หรืออย่างซอสมะเขือเทศ ก็ส่งมาไม่ขาด แฮมเอย ไส้กรอกเอย ก็มี จัดเต็ม!
ข้างกล่องข้าวสาร ยังแจกสูตร เขียนวิธีทำมาให้พร้อมด้วย
เชื่อกันว่า “ข้าวผัดมะเขือเทศ” นี้ คงเป็นเมนูหนึ่งที่ทำกินกันในโรงครัวของทหาร G.I. ที่มาประจำการในประเทศไทย
และค่อยๆ เผยแพร่เข้าสู่วิถีชีวิตคนไทย ในยุคแรกอาจถือได้ว่าเป็นอาหารล้ำสมัย เป็นสัญลักษณ์ของความโก้เก๋
ด้วยวัตถุดิบและเครื่องปรุงทั้งหลายล้วนเป็นของนำเข้าจากต่างประเทศทั้งสิ้น
แล้วเมนูนี้ก็เป็นที่ติดใจชาวสยามมาจนถึงวันนี้ วันที่กลายเป็นจานเด็ดที่พี่แจ็คต้องเอ่ยปากชม จานที่มีต้นทางมาจากอเมริกาตามชื่อนั่นเอง
คุณคิดว่าทฤษฎีนี้เข้าเค้ามั้ย?
Twitter: @7days702
#MuseumSiam
#ข้าวผัดอเมริกัน #อาหารไทยชื่อเทศ
#ให้ทุกการเรียนรู้สนุกกว่าที่คิด
เพิ่มระยะห่างตัวอักษร
เส้นช่วยในการอ่าน
เน้นการเชื่อมโยง
ปรับชุดสี
เปิดการใช้งาน
ปิดการใช้งาน
คำแนะนำการใช้งาน
ย้อนกลับ
