ป้อมเมืองบางกอก ซึ่งมีอาณาบริเวณกว้างขวาง โดยน่าจะกินบริเวณตั้งแต่โรงเรียนราชินี มิวเซียมสยามไปถึงวัดพระเชตุพนฯหรือวัดโพธิ์ ภายในป้อมมีโรงทหาร โรงครัว โรงสวด และพื้นที่สำหรับทำกิจกรรมอื่น รวมถึงพื้นที่สำหรับการฝังศพทหารที่เสียชีวิตที่กำหนดพิกัดไว้ในอาณาเขตของป้อม 

               ที่ป้อมเมืองบางกอก มีทหารที่ประจำการป้อมซึ่งส่วนใหญ่เป็นทหารฝรั่งเศสจำนวนถึง 2,000 นายและยังมีทหารสยาม ทหารรับจ้างอีกส่วนหนึ่ง ทหารเหล่านั้นอยู่มาก็เจ็บป่วยล้มตายไปบ้าง ทหารเหล่านั้นถูกฝังอยู่ที่ไหน หรือ สุสานหรือป่าช้าที่ฝังศพอยู่บริเวณไหนของเมืองบางกอก 

               ความสงสัยนี้ได้คลายลงไปเมื่อพบพระนิพนธ์ในสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ซึ่งได้ทรงนิพนธ์เกี่ยวกับการพบโครงกระดูกที่ถูกฝังไว้บริเวณชานป้อมเมืองบางกอกไว้ในสาส์นสมเด็จ (วันที่ 24 สิงหาคม 2484) ว่า

               “…หม่อมฉันเคยเห็นแผนที่เมืองธนบุรี…ฝรั่งเศสทำเมื่อรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์ฯ …ในแผนที่นั้นมีแต่วัดเลียบกับวัดแจ้ง…แต่วัดโพธิ์หามีไม่ ตรงที่วัดพระเชตุพนเวลานั้นยังเป็นชานป้อมใหญ่ ซึ่งอยู่ราวโรงเรียนราชินี เพราะฉะนั้นวัดโพธิ์เป็นวัดสร้างเมื่อล่วงรัชกาลพระนารายณ์มาแล้ว…แต่ตรงที่สร้างกุฏิพระอยู่เดี๋ยวนี้ เดิมเป็นชานป้อมทั้งนั้น มีคำเล่ากันมาว่า… เมื่อสร้างวัดพระเชตุพน ขุดพบซากศพมากกว่ามาก สมกับที่ฝรั่งเศสว่าทหารฝรั่งเศสซึ่งถูกส่งมาอยู่ที่ป้อมมาตายเสียมาก…เหลือกลับไปได้น้อย…”

              จากพระนิพนธ์ในสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทำให้ทราบถึงพิกัดคร่าวๆ ของสุสานฝังศพทหารว่าอยู่ที่วัดพระเชตุพนฯ ซึ่งก็คือ บริเวณวัดโพธิ์เคยเป็นสุสานมาก่อน และสุสานนั้นเป็นบริเวณชานป้อมเมืองบางกอก

              แล้วสุสานชานป้อมแห่งนี้คือป่าช้าวัดโพธิ์ใช่หรือไม่  หรืออยู่ตรงไหน? ...ไว้คราวหน้าเราค่อยมาค้นหากัน

หมายเหตุ

ภาพปกเป็นประกอบข้อเขียนเพื่อความเข้าใจเท่านั้น ไม่ใช่ภาพสถานที่จริง

แกลเลอรี่

ดูทั้งหมด