มีใครจำได้บ้างว่าตราประจำกระทรวงพาณิชย์คืออะไร  ตอบ..ตราพระวิศุกรรม

               ถาม...ทำไมการพาณิชย์ถึงใช้ตราเป็นรูปเทวดาที่ชำนาญการช่าง ไม่ใช่เทวดาที่เกี่ยวกับการค้าขาย

               ตอบ...เหตุที่ใช้ตราพระวิศุกรรมก็เพราะเมื่อครั้งที่กระทรวงพาณิชย์รวมกับกระทรวงคมนาคมในปีพ.ศ. 2469 มีการประกาศใช้ตราพระวิศกรรมเป็นตราประจำกระทรวง และใช้ตั้งแต่นั้นมาจนถึงปัจจุบัน

               แต่เมื่อย้อนกลับไปก่อนหน้านั้น กระทรวงพาณิชย์ สมัยแรกมีชื่อว่ากระทรวงเกษตรพาณิชยการ ใช้ตราพระพิรุณทรงนาค เป็นเทวดาผู้บันดาลให้น้ำให้ฝน มีความเกี่ยวข้องกับการกสิกรรมทำไร่นา

               เมื่อตั้งเป็นกระทรวงพาณิชย์ในปี พ.ศ. 2463 มีประกาศให้กระทรวงพาณิชย์ ใช้ตราเป็นรูปตุ้ม เครื่องชั่งทะนาน และไม้วัด ผูกกันเป็นลาย ใช้สีมอคราม เป็นสีเครื่องหมายกระทรวง ผู้ออกแบบคือ สมเด็จฯ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์  ตรากระทรวงแบบไทยๆ นี้ มีความหมายที่เกี่ยวกับการพาณิชย์สอดคล้องต้องกันกับประวัติของกระทรวง และเป็นตรากระทรวงเดียวที่ไม่ใช้รูปเทวดาแบบกระทรวงอื่นๆ

                ต่อมาเมื่อรวมกับกระทรวงคมนาคมจึงเปลี่ยนไปใช้ตราพระวิศุกรรม แต่ใช้สีมอครามเป็นสีประจำกระทรวงตามเดิม ไม่เปลี่ยนไปใช้สีเลือดหมูของกระทรวงคมนาคม

เกร็ดแถมท้าย...

               มีคนถามอยู่บ่อยๆว่า ตึกที่เป็นกระทรวงพาณิชย์ หรือตึกมิวเซียมสยามปัจจุบันนี้ เป็นวังของใคร?  ตอบว่า ไม่ใช่เป็นวังของใครมาก่อน เพียงแต่สร้างอยู่ในพื้นที่ที่เคยเป็นวังท้ายวัดพระเชตุพน

               ที่บานประตูเหล็กมุขกลางทางเข้าตึกมีแผ่นโลหะกลมเป็นตรางูสองตัวพันไม้ไขว้กัน ตอนบนมีปีกสองข้างติดอยู่ทั้งสองบาน ตรานั้นเป็นไม้เท้ากายสิทธิ์ที่เรียกว่า คาดิวซุส (Caduceus) ซึ่งเป็นไม้ถือของเทวดากรีกมีนามว่า เฮอร์เมส (Hermes) และชาวโรมันเรียกว่าเมอร์คิวรี (Mercurius) ตามประวัติข้างกรีกมีว่า เฮอเมสเป็นโอรสของซูสมหาเทพเป็นช่างเทวดาเฉลียวฉลาดในเชิงประดิษฐ์ต่าง ๆ เช่น ประดิษฐ์พิณ ประดิษฐ์ตัวอักษร ตัวเลข และที่สำคัญก็คือ ประดิษฐ์เครื่องชั่ง ตวง วัด เฮอร์เมสเป็นที่เคารพบูชาของพ่อค้าวาณิชทั่วไป

                ตราไม้เท้ากายสิทธิ์ที่ติดอยู่กับบานประตูเข้าตึก จึงเป็นหลักฐานที่บ่งบอกว่าตึกนี้สร้างเพื่อเป็นสำนักงานของกระทรวงพาณิชย์

ภาพที่ 1 ภาพตราสัญลักษณ์ ลูกตุ้ม ทะนาน ไม้วัด (ชั่ง ตวง วัด)

ตราประจำกระทรวงพาณิชย์เมื่อแรกตั้ง ตรา ชั่ง ตวง วัด ใช้มาถึงปี พ.ศ.2469 ออกแบบโดย
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ตรานี้ติดอยู่ที่เหนือขอบประตูห้องกลาง
ชั้น 2 ตึกมิวเซียมสยาม (ห้องไทย Only ปัจจุบัน)

ภาพที่ 2 ตราพระวิศุกรรม ตราประจำกระทรวงพาณิชย์
เริ่มใช้ปีพ.ศ. 2469 เมื่อมีการควบรวมกระทรวงพาณิชย์กับกระทรวงคมนาคมเข้าด้วยกัน
ตรานี้ใช้มาจนถึงปัจจุบัน

ภาพที่ 3 แผ่นโลหะกลมมีตรางูสองตัวพันไม้ไขว้กัน
ตอนบนมีปีกสองข้างติดอยู่ทั้งสองบาน ตรานั้นเป็นไม้เท้ากายสิทธิ์ที่เรียกว่า คาดิวซุส (Caduceus)
ซึ่งเป็นไม้ถือของเทวดากรีกมีนามว่า เฮอร์เมส (Hermes) เป็นที่เคารพบูชาของพ่อค้าวาณิชทั่วไป
ตรานี้ติดอยู่ที่บานประตูเหล็กมุขกลางทางเข้าตึก บ่งบอกว่าตึกนี้สร้างเพื่อเป็นสำนักงานของ
กระทรวงพาณิชย์

แกลเลอรี่

ดูทั้งหมด