“Waltzing Matilda, Waltzing Matilda

You come a Waltzing Matilda with me

And he sang and he stowed that jumback in his tucker bag

‘You’ll come a Waltzing Matilda with me”

 

“วอลท์ซิ่ง มาทิลด้า วอลท์ซิ่ง มาทิลด้า

เธอจะมา ‘วอลท์ซิ่ง มาทิลด้า’ กับฉัน

เขาร้องเพลงและจับเจ้าแกะยัดลงห่อผ้า

‘แกจะมาวอลท์ซิ่ง มาทิลด้ากับฉัน”

 

 

               ใครได้ยินเพลง ‘วอลทซ์ซิ่งมาทิลด้า’ (Waltzing Matilda) อาจเผลอคิดไปว่าเพลงนี้เป็นเพลงรักหรือเปล่า? ด้วยมีทั้งชื่อ มาทิลด้าที่น่าจะเป็นชื่อผู้หญิงคนหนึ่ง แล้วยังคำว่า ‘waltzing’ ที่คล้ายกับคำว่า ‘waltz’ หรือ ‘การเต้นวอลทซ์’ ยิ่งชวนให้คิดว่าเพลงนี้ก็น่าจะเกี่ยวกับพ่อหนุ่มสักคนที่ไปขอแม่สาวชื่อมาทิลด้า เต้นรำ หรือแม่สาวนามมาทิลด้า ผู้มีลีลาเต้นวอลทซ์จับใจใครสักคนทำนองนี้ก็เป็นได้

               แต่ความจริงแล้ว เพลงนี้ไม่มีอะไรเกี่ยวกับความรัก ผู้หญิง หรือการเต้นวอลทซ์เลยสักนิด

               วอลทซ์ซิ่งมาทิลด้าเป็นเพลงว่าด้วย ‘โจรขโมยแกะ’ คนหนึ่ง ซึ่งในปัจจุบันได้ถูกกล่าวยกย่องว่าเป็น ‘เพลงชาติอย่างไม่เป็นทางการ’ ของประเทศออสเตรเลีย เพราะไม่ว่าในกิจกรรมใดก็มักได้ยินท่วงทำนองของเพลงวอลทซ์ซิ่งมาทิลด้าแว่วมาอยู่เนืองๆ ทั้งมหกรรมกีฬา หรือการสวนสนามวันทหารผ่านศึกของประเทศออสเตรเลีย หรือวันแอนแซ็ค (Anzac Day) และเมื่อครั้งที่ประเทศออสเตรเลียทำประชามติหาเพลงชาติใหม่ในปีค.ศ. 1977 เพลงวอลทซ์ซิ่งมาทิลด้าก็เป็นหนึ่งในสี่เพลงที่ถูกเสนอชื่อให้ชาวออสเตรเลียเลือกอีกด้วย

               ‘โจรขโมยแกะ’ คนหนึ่งกลายมาเป็นบทเพลงที่มีความผูกพันลึกซึ้งกับประเทศออสเตรเลียขนาดนี้ได้อย่างไร? มาติดตามไปพร้อมกัน

 

ภาพที่ 1 ภาพต้นฉบับเนื้อเพลงและโน้ตเพลงวอลทซ์ซิ่งมาทิลด้า

แหล่งที่มาภาพ: National Library of Australia. Original manuscript of 'Waltzing Matilda' music and lyrics. (2002). [Online]. Accessed 2023 Jul. 30. Available from: https://nla.gov.au/nla.obj-224076484/view

 

มาทิลด้า เธอคือใคร?

               เพลงวอลทซ์ซิ่งมาทิลด้ามีที่มาจากบทกวีประพันธ์โดยแบนโจ แพเทอร์สัน (Banjo Paterson) ในปี ค.ศ.1895 ส่วนตัวทำนองเพลงว่ากันว่ามาจากคริสติน่า แม็คเฟอร์สัน (Christina Macpherson) ซึ่งเป็นเจ้าของบ้านไร่ที่แบนโจอาศัยอยู่ระหว่างประพันธ์กวีบทนี้

               ออสเตรเลียในช่วงที่แบนโจแต่งวอลทซ์ซิ่งมาทิลด้าขึ้น เป็นประเทศที่เศรษฐกิจกำลังดิ่งลงเหว ยุคตื่นทองที่เริ่มขึ้นตั้งแต่ปีค.ศ. 1850 นำไปสู่ฟองสบู่อสังหาริมทรัพย์ในช่วงปีค.ศ. 1880 และเมื่อสายธารจากยุคตื่นทองค่อยๆ แห้งเหือด ฟองสบู่ก็แตกโพล๊ะ นำไปสู่การล้มละลายของธนาคารหลายแห่ง ผู้คนตกงาน รัฐบาลเก็บภาษีไม่ได้ เงินทุนจากต่างประเทศก็ชะงักงัน ราคาสินค้าเกษตรซึ่งเป็นสินค้าส่งออกหลักของประเทศก็ตกต่ำ แล้วยังต้องเผชิญกับภาวะภัยแล้งยาวนานจนภาคการเกษตรเจ็บหนักไปอีก

               ท่ามกลางภาวะเศรษฐกิจตกต่ำเช่นนี้ อาชีพหนึ่งที่ชาวออสเตรเลียพอทำเพื่อหาเลี้ยงตัวเองได้ คือการเป็น ‘ลูกจ้างชั่วคราว’ ให้กับฟาร์มแกะหรือฟาร์มปศุสัตว์ ซึ่งเป็นหนึ่งในเศรษฐกิจหลักของออสเตรเลียในตอนนั้น

                ลูกจ้างชั่วคราวเล่านี้จะเดินเท้าร่อนเร่หางานจากที่หนึ่งไปอีกที่หนึ่ง โดยชาวออสเตรเลียในยุคนั้นเรียกการร่อนเร่แบบนี้ว่า ‘วอลท์ซิ่ง’  (‘waltzing’) มาจากสำนวนภาษาเยอรมัน ‘auf der Walz’ (‘ปีแห่งการร่อนเร่’ ) ซึ่งเป็นธรรมเนียมหนึ่งของช่างฝีมือเยอรมันที่จะออกเดินทางหางานไปเรื่อยๆ หลังร่ำเรียนวิชาและเป็นลูกมือให้อาจารย์จนแตกฉานแล้ว

                ถ้าอย่างนั้นแล้วมาทิลด้าที่มาร่อนเร่กับพวกเขาคือใครกัน?

                บรรดาลูกจ้างชั่วคราวเหล่านี้มักมีข้าวของติดตัวไปไม่มากนัก ทั้งหมดสามารถห่อเก็บไว้ในถุงนอนหรือผ้าห่มสักผืน และถุงนอนที่ใช้ซุกหัวนอนในยามค่ำคืนนี้เอง คือ ‘มาทิลด้า’ ที่ร่อนเร่ไปพวกเขา บ้างก็ว่ามาทิลด้ามีที่มาจากชื่อนักบุญในความเชื่อของเยอรมันที่คอยคุ้มครองนักเดินทาง

                 ดังนั้น คำว่าวอลทซ์ซิ่งมาทิลด้าในบทเพลงนี้ จึงไม่ใช่การรื่นรมย์ไปกับการเต้นวอลทซ์กับหญิงสาวนามมาทิลด้าแต่อย่างใด แต่หมายถึงการหอบข้าวของร่อนเร่ออกหางานไปเรื่อย ๆ นั่นเอง

 

โจรขโมยแกะในดวงใจของประเทศออสเตรเลีย

               เนื้อเพลงวอลท์ซิ่ง มาทิลด้า กล่าวถึงชายคนหนึ่งที่เดินเร่ร่อนหางานไปเรื่อยในชนบทของออสเตรเลีย

               ระหว่างทางเขาแวะพักเหนื่อยที่ใต้ต้นไม้ต้นหนึ่ง ขณะที่กำลังต้มน้ำชงชาเขาก็พบแกะตัวผู้ตัวหนึ่งเดินมากินน้ำในหนองน้ำใกล้ๆ เขาเลยตะครุบมันแล้วจับมันยัดใส่ห่อผ้า ให้มันมาวอลท์ซิ่ง มาทิลด้ากับเขาเสียดีๆ (Down came a jumbuck to drink at that billabong / Up jumped the swagging and grabbed him with glee / And he sang as he stowed that jumbuck in his tucker bag / "You'll come a Waltzing Matilda with me")

               แต่ชายคนนี้ยังไม่ทันได้เดินทางต่อไปไหน ‘เจ้าของไร่’ และตำรวจสามนายก็มาพบเขา พร้อมถามว่าเขาไปเอาเจ้าแกะในห่อผ้านั้นมาจากไหน (Down came the squatter mounted on his thorough-bred / Up came the troopers one, two, three / "Whose that jolly jumbuck you've got in your tucker bag? / You'll come a Waltzing Matilda with me")

               ชายคนนั้นเห็นว่าตนจะโดนตำรวจจับกุมจึงประกาศกร้าวว่า ‘พวกแกอย่าหวังจะจับข้าทั้งเป็นได้เลย!’ แล้วกระโดดลงหนองน้ำตายเสีย! (Up cut the swagging and jumped into the billabong / "You'll never catch me alive" said he / And his ghost may be heard if you pass by that billabong / "Who'll come a Waltzing Matilda with me?")

               หลายคนอ่านมาถึงตอนนี้อาจงงว่า สุดท้ายเพลงนี้เกี่ยวกับโจรขโมยแกะที่กระโดดน้ำตายเพราะไม่อยากถูกจับ!’

               ดังที่กล่าวไว้เบื้องต้น บทเพลงของโจรขโมยแกะที่ยอมตายมากกว่าถูกจับนี้ได้กลายมาเป็นบทเพลงสำคัญในอัตลักษณ์ของออสเตรเลีย เพราะในช่วงที่เพลงนี้ถูกแต่งขึ้น เศรษฐกิจออสเตรเลียกำลังตกต่ำ ผู้คนมากมายได้รับความเดือดร้อน โดยเฉพาะบรรดาคนใช้แรงงานทำให้เกิดการประท้วงของแรงงานมากมายในยุคนั้น และแบนโจ แพทเทอร์สันผู้ประพันธ์เพลงก็ได้รับแรงบันดาลใจมาจากการประท้วงของลูกจ้างชั่วคราวในปีค.ศ. 1894 และการเสียชีวิตอย่างเป็นปริศนาของลูกจ้างชั่วคราวคนหนึ่งนามว่า ซามูเอล  ฮอฟฟ์ไมส์เตอร์ (Samuel Hoffmeister) หรือที่รู้จักกันในนาม เฟรนชี่ (Frenchy) ภายหลังการประท้วงที่สถานีดักเวิร์ธ ใกล้เมืองวินตัน รัฐ
ควีนส์แลนด์ โดยร่างของเฟรนชี่ถูกพบอยู่ข้างหนองน้ำ

                ความประจวบเหมาะนี้ทำให้เพลงวอลทซ์ซิ่งมาทิลด้าได้รับความนิยมและแพร่หลายไปทั่วประเทศออสเตรเลียในฐานะเพลงที่กล่าวถึง ‘จิตวิญญาณ’ ของชาวนารับจ้างผู้รักอิสระ สู้ชีวิต และไม่ยอมจำนนต่อการใช้อำนาจของเบื้องสูง จนต่อมาก็กลายเป็นเพลงที่ถ่ายทอดจิตวิญญาณที่ยึดมั่นในอิสรภาพของชาวออสเตรเลียในที่สุด

 

ภาพที่ 2 ภาพหนองน้ำคอมโบ (Combo Waterhole) ที่ว่ากันว่าเป็นแรงบันดาลใจของ

หนองน้ำในเพลงวอลทซ์ซิ่งมาทิลด้า

แหล่งที่มาภาพ: Hoggett, Alun. Combo Waterhole-Alun Hoggett. (2008). [Online]. Accessed 2023 Jul. 30. Available from: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Combo_Waterhole-Alun_Hoggett.jpg

 

 

               นอกจากนี้ มีเกร็ดเสริมอีกนิดหนึ่ง คำว่า ‘เจ้าของไร่’ ที่ใช้กล่าวถึงเจ้าของไร่ผู้มาทวงแกะในเพลงภาษาอังกฤษใช้คำว่า ‘Squatter’ ซึ่งคำนี้ในออสเตรเลียหมายถึงบรรดาเจ้าของที่ดินที่ไม่ได้รับการจัดสรรที่ดินมาตามกฎหมายจากรัฐบาลอาณานิคม แต่อาศัยการเข้าไปจับจองที่ดินที่ไม่มีใครอ้างสิทธิ์นอกเขตของรัฐบาลและทำไร่ไถนาที่นั่น ก่อน ‘เคลม’ ว่าเป็นของตัวเองในที่สุดโดยบรรดาเจ้าของไร่ เหล่านี้บ้างก็สามารถทำไร่ไถนา หรือทำฟาร์มแกะได้อย่างเป็นล่ำเป็นสันจนกลายเป็นชนชั้นนำในสังคมเลยก็มี

               สถานะของเจ้าของไร่ที่มาทวงคืนแกะจากหัวขโมยผู้นี้ จึงไม่ใช่สถานะที่ได้รับมาอย่างชอบด้วยกฎหมายเสียทีเดียว และไม่แปลกหากบทเพลงวอลทซ์ซิ่งมาทิลด้าถูกมองว่าเป็นบทเพลงของคนตัวเล็กที่ขอไม่สยบยอมต่ออำนาจของเบื้องสูง หรือระบบที่ไม่ถูกต้อง

               ในปีค.ศ. 1977 เมื่อรัฐบาลออสเตรเลียทำประชามติให้ประชาชนเลือกเพลงชาติของประเทศออสเตรเลีย เพลงวอลทซ์ซิ่งมาทิลด้าก็เป็นเพลงหนึ่งที่เข้ารอบสุดท้าย และได้รับคะแนนโหวตทั้งสิ้น 28% เป็นอันดับสองรองจากเพลง ‘Advance Australia Fair’ ซึ่งเป็นเพลงประจำชาติของออสเตรเลียในปัจจุบันนั่นเอง

               นับว่าโจรขโมยแกะคนนั้นได้เดินทางมาไกลมาก จากการเป็นแรงงานเร่ร่อน มาสู่สัญลักษณ์แห่งจิตวิญญาณอันยึดมั่นในอิสรภาพ การต่อต้าน และผู้เข้าชิงตำแหน่ง ‘เพลงชาติออสเตรเลีย’ ในที่สุด

                มาลองฟังเพลง Waltzing Matilda ฉบับที่ร้องโดยสลิม ดัสตี้ (Slim Dusty) ศิลปินเพลงคันทรี่ชาวออสเตรเลีย ผู้มีชื่อเสียงโ่ด่งดัง เขาเป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมของออสเตรเลียและเป็นหนึ่งในดาราที่ได้รับรางวัลมากที่สุดของประเทศ โดยเพลงนี้ได้รับการทำซ้ำขึ้นใหม่ (Remaster) ในปีค.ศ. 1998 และเป็นเพลงที่มียอดวิวมากกว่า 6 ล้านครั้ง

 

 

เอกสารอ้างอิง

Fitz-Gibbon, B., & Gizycki, M. (2001, October). The 1890s Depression. Retrieved from Reserve Bank of Australia: https://www.rba.gov.au/publications/rdp/2001/2001-07/1890s-depression.html

National Film and Sound Archive of Australia. (n.d.). Waltzing Matilda. Retrieved from National Film and Sound Archive of Australia: https://www.nfsa.gov.au/collection/curated/waltzing-matilda-0#:~:text='Waltzing%20Matilda'%2C%20a%20poem,when%20he%20composed%20the%20poem

National Library of Australia. (n.d.). A national identity. Retrieved from National Library of Australia: https://www.nla.gov.au/digital-classroom/year-6/documenting-federation/themes/national-identity

Parliament of New South Wales. (n.d.). 1890 to 1900 - Towards Federation. Retrieved from Parliament of New South Wales: https://www.parliament.nsw.gov.au/about/Pages/1890-to-1900-Towards-Federation.aspx

State Library New South Wales. (n.d.). Australian agricultural and rural life: Squattocracy. Retrieved from State Library New South Wales: https://www.sl.nsw.gov.au/stories/australian-agricultural-and-rural-life/squattocracy